5393 Belediye Kanunu neyi emrediyor?

Adanahabermerkezi.com

Bu hükme uymayarak fazla işçi alımı yapılan Adana Büyükşehir ve ASKİ'den bu kanun hükmünü uygulamak adına işçi çıkarılması kanuni olmasa da insani gerekçelerle tepkiyle karşılanmıştı. Peki bu hüküm neleri içeriyor. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü Halil Memiş'in bu konudaki kanunu hatırlatıcı ve değerlendirme makalesi soruna ışık tutuyor.

İşte çişleri Bakanlığı Başkontrolörü Halil Memiş'in makalesi

Belediyelerimizde, personel istihdamı konusunda yaşanan sıkıntılardan başlıcası, personel alımı sırasında 5393 sayılı Belediye Kanununun 49. maddesinde düzenlenen oranların aşılıp aşılmadığının hesaplanmasında yaşanan tereddütlerdir. Bu makale bu tereddütleri ortadan kaldırmak için kaleme alınmıştır.

Belediyelerde Personel Alımlarında, Personel Gider Oranının Hesaplanması

Halil MEMİŞ

İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü

Belediyelerimizde, personel istihdamı konusunda yaşanan sıkıntılardan başlıcası, personel alımı sırasında 5393 sayılı Belediye Kanununun 49. maddesinde düzenlenen oranların aşılıp aşılmadığının hesaplanmasında yaşanan tereddütlerdir.

5393 sayılı Belediye Kanununun 49. maddesinin 8. fıkrasında şu düzenleme yer almaktadır:

“Belediyenin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde otuzunu aşamaz. Nüfusu 10.000'in altında olan belediyelerde bu oran yüzde kırk olarak uygulanır. Yıl içerisinde aylık ve ücretlerde beklenmedik bir artışın meydana gelmesi sonucunda personel giderlerinin söz konusu oranları aşması durumunda, cari yıl ve izleyen yıllarda personel giderleri bu oranların altına ininceye kadar yeni personel alımı yapılamaz. Yeni personel alımı nedeniyle bu oranın aşılması sebebiyle oluşacak kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren hesaplanacak kanunî faiziyle birlikte belediye başkanından tahsil edilir. …”

Anılan düzenlemede; belediyelerin personel giderlerine bir sınırlama getirilmiş, getirilen sınırlamada da belediyeler nüfuslarına göre bir oran konmuştur.

Buna göre; belediyenin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde otuzunu aşamaz. Nüfusu 10.000'in altında olan belediyelerde bu oran yüzde kırk olarak uygulanır.

Bu düzenlemede yer alan bazı kavramların ifade ettikleri üzerinde detaylı durmak gerekmektedir. Bunlar;

1- Belediyenin yıllık toplam personel giderleri

2- Gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri

Bu kavramların açıklığa kavuşturulmasından sonra, personel alımında oranın aşıp aşmadığının hesabının nasıl yapılacağı üzerinde durulması gerekecektir.

Öncelikle ifade etmek gerekmektedir ki, maddede belirtilen hususların kesinlikle Bütçe veya Kesin hesapla ilgisi bulunmamaktadır.

“Belediyenin yıllık toplam personel giderleri” ifadesinden anlaşılması gereken, içinde bulunulan yılın gerçekleşen personel giderleridir. Bütçede personel giderleri ödenekleri, Ekonomik Sınıflandırmanın 01-Personel Giderleri altında yer alan ödeneklerden kullanılır ve yıl içerisinde yapılan personel giderleri de 830- Bütçe Giderleri Hesabının 01- Personel Giderleri altında takip edilir.

Personel giderlerine aşağıdaki kalemler dahildir.

“Gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri” ifadesinden anlaşılması gereken husus, muhasebe tekniği açısından, biten yılın son günü itibariyle belediyelerin gerçekleşen gelirleri toplamıdır. Örnek: 2012 yılı uygulamasında dikkate alınacak olan “Gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri” miktarı, 31.12.2011 tarihi itibariyle belediyenin kayıtlarında yer alan gelirlerin toplamı olarak dikkate alınacaktır. Diğer bir ifade ile yıl sonunda 800-Bütçe Gelirleri Hesabının alacak bakiyesi o yıl için gerçekleşen bütçe gelirlerini gösterir.

Personel alımı yılı içerisinde yapıldığından, maddede belirtilen oranların alımın yapıldığı yılda aşılmamış olması gerekmektedir. Henüz yıl bitmemiş olduğundan, bunun hesabının nasıl yapılacağı önemlidir.

Alım yapılmadan önce, maddede belirtilen oranların aşılıp aşılmadığının hesaplanabilmesi için izlenmesi gereken yöntem şu şekilde olacaktır:

Örnek: Alımın 20 Mart 2012 tarihi itibariyle yapıldığını varsayalım.

1- Öncelikle, 31.12.2011 tarihi itibariyle gerçekleşen gelir miktarının tespiti yapılacaktır. (800-Bütçe Gelirleri Hesabının alacak bakiyesi)

2- Bu miktara 2012 yılı için belirlenen Yeniden Değerleme Oranı uygulanacaktır.

3- Yeniden Değerleme Oranının Uygulanması ile bulunan rakam, 2011 yılı gelirlerine eklenecektir.

4- Bu şekilde bulunan rakamın % 30 veya % 40 alınacaktır. Bu şekilde bulunan rakam, Belediyenin 2012 yılında yapacağı azami Personel Gideri toplamı olacaktır.

Bu rakamları bulduktan sonra, 20 Mart 2012 tarihinde yapacağımız alımda, 2012 yılında bu oranları aşıp aşmayacağımız nasıl belirlenecektir?

Maddedeki “Belediyenin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde otuzunu aşamaz. Nüfusu 10.000'in altında olan belediyelerde bu oran yüzde kırk olarak uygulanır.” hükmünden anlaşılan, yukarıda yapılan hesaba göre bulunan % 30 veya % 40’lık rakamının 2012 yılında aşılmamasıdır. Peki yıl henüz bitmeden, örneğimizde olduğu gibi 20 Mart 2012 tarihinde yapılacak bir alımda, 2012 yılının personel giderlerini nasıl dikkate alabiliriz? Bunun için yapılması gereken şudur:

Öncelikle alımın yapılacağı (bunu alınan kişinin göreve başlayacağı tarih olarak algılamak lazımdır), 20 Mart 2012 tarihine kadar belediyenin 2012 yılında yaptığı personel giderlerinin toplamını almamız gerekecektir.

Bunun sonrasında, alımı yapılacak personeli dikkate almadan 20 Mart 2012 tarihi itibariyle belediyenin mevcut personeline (memur, işçi, sözleşmeli personel, belediye başkanı, diğer personel) mevcut verilerle (memur maaş katsayısı, gösterge, ek gösterge, tazminat oranları, toplu sözleşme veya bireysel iş sözleşmeleri ile işçilere verilen haklar vb) 2012 yılı sonuna kadar ne kadar gider yapılabileceği hesaplanacaktır. (Yıl içerisinde yapılan personel giderleri de 830- Bütçe Giderleri Hesabının 01- Personel Giderleri altında yer alır.)

Bu şekilde yapılan hesaplama sonucu bulunan rakamlar, yukarıda hesaplanan % 30 veya % 40 hesaplaması sonucu bulunan rakamlarla karşılaştırılacaktır.

Bu karşılaştırma sonucu 2012 yılı için hesaplanan personel giderleri toplamı, belirlenen oranlarla bulunan rakamlara eşit veya bu rakamları geçiyor ise bu durumda, belediye 5393 sayılı Belediye Kanununun geçici 1. maddesi gereğince İçişleri Bakanlığından izin almadan personel alımı yapamayacaktır.

Eğer bulunan personel giderleri toplamı, belirlenen oranlarla bulunan rakamların altında ise bu durumda aradaki farkı aşmayacak şekilde (alımın yapıldığı tarihteki verilerle yapılacak hesaba göre) alım yapılabilecektir.

Peki bu hesaplamalara rağmen, hesaplamanın ve personel alımının yapıldığı tarihten sonra, yıl içerisinde aylık ve ücretlerde beklenmedik bir artışın meydana gelmesi durumunda, yıl sonu itibariyle Kanunun 49. maddesinde belirtilen oranlar aşılacak olursa, durum ne olacaktır. Böyle bir durumda, her hangi bir sorumluluk söz konusu olmayacaktır.

Burada neden Bütçe Ödeneklerini dikkate almadığımız sorgulanabilir. Nihayetinde, bütçeye konan ödeneklerde, personel durumu dikkate alınarak konmaktadır denebilir. Ancak, Bütçe rakamları tahmini rakamlardır. Bütçelerin meclislerde görüşüldüğü, karara bağlandığı ve kesinleştiği tarihlerde henüz uygulanacakları yılların, personel ödemelerine esas rakam ve oranları belli olmadığından, bütçedeki ödenekleri baz almak yanıltıcı olabilir. Bu nedenle, alım yapılacağı tarihlerdeki verilerle hesaplamanın yeniden yapılması bizleri daha net ve doğru sonuçlara götürecektir.

Yukarıdan beri açıklananları şu şekilde formüle edebiliriz.

1. : Alımın yapıldığı yıldan önceki yılın (31.12….. tarihi itibariyle) gerçekleşen gelir miktarının toplamı.
2. : Alımın yapılacağı yıl için belirlenen Yeniden Değerleme Katsayısı
3. : Yeniden Değerleme Katsayısı ile bulunan rakam
4. : Nüfusa Göre Uygulanacak Personel Gider Oranı (% 30 veya % 40)
5. : Yeniden değerleme katsayısı ile hesaplanarak Güncellenen Önceki Yıl Gelir Toplamı
6. : Alımın yapılacağı yıl dikkate alınacak Yıllık Personel Gider Üst Sınırı
7. : Personel alımının yapıldığı tarih itibariyle yapılan Personel Giderleri Toplamı
8. : Personel alımının yapıldığı tarih itibariyle geçerli olan verilere göre yıl sonuna kadar hesaplanan Personel Giderleri Toplamı
1. : Alımın yapılacağı yıl (cari yıl) personel giderleri toplamı (G + H)
10. : Nihai personel gideri durumu. “F – I” farkı.
1. x (B) = (C)
3. + (A) = (E)
5. x (D) = (F)
7. +(H) = (I)

(J)* = (F) – (I)

(*) Çıkan sonuç (+) ise Belediyeler 5393 sayılı Kanunun geçici 1. maddesine göre izin almadan, yıl içerisinde yapılan yeni personel alımından dolayı yapılacak personel gideri çıkan bu rakamı aşmayacak şekilde personel alımı yapılabilir.

Çıkan sonuç (0) veya (-) ise Belediyeler 5393 sayılı Kanunun geçici 1. maddesine göre izin almadan, yıl içerisinde yeni personel alımı yapılamayacaktır.

5393 sayılı Belediye Kanunun Geçici Madde 1- Bu Kanunun yayımı tarihinde personel giderlerine ilişkin olarak 49 uncu maddede belirtilen oranları aşmış olan belediyelerde bu oranların altına inilinceye kadar, boş kadro ve pozisyon bulunması ve bütçe imkânlarının yeterli olması kaydıyla 1.1.2005 tarihinde mevcut memur ve sözleşmeli personel sayısının yüzde onunu geçmemek üzere İçişleri Bakanlığınca zorunlu hâllere münhasır olacak şekilde verilecek izin dışında ilâve personel istihdam edilemez. Geçici iş pozisyonları için önceki yıldan fazla olacak şekilde vize yapılamaz.